حکم معاملات فیوچرز

مصطفی رحماندوست 2022-07-3

0 568 5 دقایق

6:37

حکم معاملات فیوچرز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد

2 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز، دانشگاه امام حکم معاملات فیوچرز صادق (ع)

چکیده

معاملات مجموع صفر معاملاتی هستند که در آن‌ها زیان یکی از معامله‌گران در مقابل نفع دیگری است؛ و درست به همان میزان که فردی سود می‌برد دیگری ضرر خواهد نمود. کاربرد اصلی معاملات مجموع صفر مدیریت ریسک است. برخی معتقدند که علت حرام بودن قمار، این است که معامله مجموع صفر می‌باشد و لذا هر معامله مجموع صفرِ دیگر نیز از نظر اسلام مردود است.
در واکاوی مفهوم قمار به این نتیجه خواهیم رسید که از نظر لغوی و در اصطلاح فقها و از نظر احادیث، قمار دارای سه رکن اساسی است: 1- لعب 2- مغالبه 3- مراهنه. از بین این سه رکن، در معاملات مجموع صفر فقط «مراهنه» موجود است. مراهنه یعنی گرو گذاشتن وجه معین از سوی دو طرف تا در پایان از بازنده به برنده برسد. «مغالبه» به معنای این است که هر یک از طرفین قصد و تلاش برای غلبه بر دیگری را داشته باشد که به‌طور عامیانه «برد و باخت» نامیده می‌شود. در معاملات مجموع صفر کسی به‌دنبال برد و غلبه بر طرف مقابل نیست بلکه همه صرفاً به دنبال کسب سود هستند. «لعب» به معنای کاری است که غرض عقلایی نداشته باشد در‌حالی‌که معاملات مجموع صفر لااقل یک منفعت و غرض عقلایی مهم دارند و آن همان «پوشش ریسک» است. در نتیجه مطابق تعریف غالب فقهای امامیه از قمار، معامله مجموع صفر، قمار نمی‌باشد

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.20084102.1397.11.1.4.0

عنوان مقاله [English]

Study of the Suspicion of Gambling in Zero-sum Transactions

نویسندگان [English]

Mahdi Sadeghi Shahdani 1
Seyed Mahdi Pakzat 2

1 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

2 Ph.D. Condidate in Management of International Oil and Gas Contracts, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Zero-sum transactions are transactions in which the expense of one of the traders is against other’s interest; and just as much as one body harms someone else will benefit. The main application of zero-sum transactions is the risk management. Some believe that the prohibition of gambling is because of being a zero-sum transaction, so every another zero-sum transaction is rejected in Islam.
In exploring the concept of gambling will reach the conclusion that literally and in terms of jurists and the Hadith, gambling rests on three pillars: 1- The game 2- The overcoming 3- The betting. Of these three pillars, only "the betting" is available in the zero-sum transactions. The betting means pledging a certain fund by both sides to transfer at the end from the loser to winner. "The overcoming" means that each of the parties have the intention and effort to overcome another which is called "win-lose" in Slang. In the zero-sum transactions no one intends to win and overcome the other side, but all are simply looking to make a profit. "The game" means some work that has no reasonability while a zero-sum transaction has at least an important benefit and rational purpose, that is the risk hedging. As a result, a zero-sum transaction is not gambling.

احمد بن فارس (ابوالحسین) (1404ق). معجم مقائیس اللغة، مصحح: عبدالسلام محمد هارون، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.‌

اردبیلى (محقق)، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان‌، قم: دفتر حکم معاملات فیوچرز انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.

بای، محمد (1390). بررسی فقهی قراردادهای آتی، پایاننامه کارشناسی ارشد، مشهد، دانشگاه فردوسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی.

بیات، میثم (1387). بررسی کاستی‌های موجود در ابزارهای پوشش ریسک (آتی‌ها و اختیارات)، راهکارهای مطرح شده بر مبنای فقه اهل سنت و تطبیق آن با نظرات برخی فقهای شیعه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، گرایش مالی.

پاکذات، سید‌مهدی (1389). تفکیک ثابت و متغیر در احکام معاملات؛ مطالعه موردی: قرارداد آتی‌ها و اختیار معامله در بازار سرمایه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد‌.

جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410‌ق)‌. تاج اللغة و صحاح العربیة‌ (الصحاح)، لبنان،‌ بیروت: دار العلم للملایین‌‌.

حاجیان، محمد مهدی (1390). وضعیت حقوقی قرادادهای آتی در حوزه نفت و گاز، حکم معاملات فیوچرز پایاننامه دکتری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی‌.

حبیب‌زاده محمدجعفر و سلمان عمرانی و حامد پور غلام (1389). ‌تحلیل جرم قمار در فقه و حقوق ایران‌، پژوهش‌های فقه و مبانی حقوق اسلامی، تابستان‌، سال 6، شماره 20، صص 47 تا 68.

حسینی چالشتری، محسن (1376). امکان‌سنجی طراحی حکم معاملات فیوچرز قراردادهای آتی در نظام مالی اسلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، گرایش مالی‌.

حسینی، محمد (1386). تحلیل فقهی ـ اقتصادی مشتقات با تأکید بر قرارداد آتی‌ها و قرارداد اختیارات، پایاننامه دکتری، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد‌.

عاملى (شهید ثانى)، زین الدین بن على‌ (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة‌‌.

عاملى کرکى (محقق ثانى)، على بن حسین (1414ق).‌ جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم:‌‌ مؤسسه
آل البیت (ع)‌.

عصمت پاشا، عبید‌الله (1382). فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مالی مشتقه و دیدگاه‌های فقهی، ترجمه علی صالح آبادی، قم: فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 9، بهار.

غنیمی فرد، حجت الله و آرام بنیار، محمد (1384). امکان‌‌سنجی فقهی تأسیس بورس آتی نفت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دو فصلنامه دین و ارتباطات، شماره 25 (ویژه بازارهای مالی اسلامی)، بهار‌، صص 171 - 200.

فخیمی، علی (1392). بررسی قمار و اشکال جدید آن از منظر فقه امامیه و حقوق کیفری، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، رشته‌‌ حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

محسنی، فاطمه (1392). بررسی تطبیقی چالش‌های فقهی موجود در بازار آتی و اختیارات بر اساس آراء اندیشمندان اهل تشیع و تسنن،پایاننامه، مشهد، دانشگاه فردوسی، دانشکده علوم انسانی‌.

معصومی‌نیا، غلام‌علی (1387). ابزارهای مشتقه، بررسی فقهی و اقتصادی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی‌.

معصومینیا، غلامعلی و بهاروندی، احمد (1387). بررسی فقهی قراردادهای پوشش ریسکدارایی‌های ارزی، قم: فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 31، پاییز.

موسوی خمینی (امام)، سید روح الله (1415ق). المکاسب المحرمه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).

نعمتی، محمد (1384). قرارداد آتی‌ها در اقتصاد اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد‌.

هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار،دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران، مصوب مورخ 19/12/1386، اصلاحی مورخ 10/09/1388 و 08/07/1391.

Fahim Khan, (2000). Islamic futures and their markets, with special reference to their role in developing rural financial market, Jeddah, Saudi Arabia, Islamic Development Bank, Islamic Research Training Institute, Research Paper. No. 32, 2000.

Ismath Basha, (2011). Obiythullah, Derivative Instruments and Islamic Finance: Some Thoughts for a Reconsideration, International Journal of Islamic Financial Services, Vol. 1, No. 1.

حکم معاملات فیوچرز

آیا معاملات ارز دیجیتال قمار و شرط بندی هست؟