قرارداد سلف (Forward)

قرارداد سلف چیست؟

قرارداد سلف (Forward Contracts) به‌نوعی قرارداد سفارشی‌شده که بین دو طرف به‌منظور خرید یا فروش یک دارایی با قیمتی مشخص‌شده در تاریخی در آینده منعقد می‌شود، اطلاق می‌گردد. یک قرارداد سلف ممکن است به‌منظور محافظت از دارایی‌ها یا به‌منظور ‌به‌دست آوردنِ سود، مورد استفاده قرار گیرد، با این وجود ماهیت غیراستانداردِ قرارداد سلف (Forward) این قراردادها و قابلیت سفارشی شدن‌ آن‌ها این قراردادها را برای محافظت از دارایی‌های سبد سهام در برابر نوسانات قیمتی مناسب می‌گرداند.

مبانی قراردادهای سلف

برخلاف قراردادهای استاندارد آتی، یک قرارداد سلف می‌تواند در مقادیر کالاها، اندازهٔ‌ آن‌ها و همچنین تاریخ انتقال دچار تغییراتی شود. کالاهایی که قابلیت مبادله شدن را دارند شامل دانه‌های خوراکی، فلزات ارزشمند، گاز طبیعی، نفت و یا حتی ماکیان می‌باشند. یک قرارداد سلف می‌تواند برمبنای انتقال پول و یا انتقال دارایی بسته شود.

قراردادهای سلف در هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌شوند و جزو ابزارهای مالی به‌شمار می‌آیند که در بازارهای خارج از بورس (Over The Counter markets – OTC) مبادله می‌گردند. با وجود این که طبیعت معامله شدن این قراردادها در خارج از بازار بورس ایجاد تغییرات در مفاد قراردادها را ‌آسان‌تر می‌کند، عدم وجود یک مؤسسه تهاتری که بر تراکنش‌ها نظارت کند امکان ریسک عدم‌پرداخت تعهدات را افزایش می‌دهد. در نتیجه، قراردادهای سلف برخلاف قراردادهای آتی به‌آسانی در اختیار ‌سرمایه‌گذاران خُرد قرار نمی‌گیرند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قراردادهای آتی می‌توانید از مطلب آموزشی «قراردادهای آتی چیست؟» دیدن نمایید.

نکات کلیدی:

• یک قرارداد سلف، قراردادی سفارشی‌شده بین دو طرف معامله به‌منظور خرید یا فروش یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در یک تاریخ در آینده می‌باشد.
• قراردادهای سلف می‌توانند براساس یک دارایی خاص، مقداری خاص یا تاریخ انتقالی خاص تنظیم گردند.
• قراردادهای سلف در هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌گردند و به‌عنوان ابزارهای مالی مبادله‌شده در بازارهای خارج از بورس (Over The counter – OTC) شناخته می‌شوند.

قراردادهای سلف در برابر قراردادهای آتی

هر دو قراردادهای سلف و قراردادهای آتی، توافق‌نامه‌هایی به‌منظور خرید یا فروش یک کالا با قیمت تعیین‌شده در آینده می‌باشند. اما باید در نظر داشته باشیم که تفاوت‌های اندکی نیز بین این دو وجود دارد. اولین تفاوت در این است که قراردادهای سلف در بورس معامله نمی‌شوند، اما قراردادهای آتی در مراکز بورسی مورد معامله قرار می‌گیرند. توافق‌های انجام شده در قرارداد سلف در انتهای این قرارداد انجام می‌گردند، در حالی که مقدار سود و زیان قراردادهای آتی به‌صورت روزانه قابل واریز شدن می‌باشند. مهم‌تر از همه، قراردادهای آتی به‌شکل قراردادهای استانداردشده موجود می‌باشند و نمی‌توان در مفاد آن به‌منظور سازگار کردن ‌بیشتر، دست‌کاری کرد.

مثال‌هایی از یک قرارداد سلف

در نظر بگیرید که یک تولیدکنندهٔ محصولات کشاورزی، به مقدار 5,000 ‌‌تن ذرت دارد که می‌خواهد‌ آن‌ها را تا 6 ماه آینده به فروش برساند و در مورد کاهش احتمالی قیمت ذرت نگران می‌باشد. در نتیجه او وارد یک قرارداد سلف با یک مؤسسهٔ مالی می‌شود تا 5,000 ‌‌تن ذرتش را با قیمت 212.6 دلار به‌ازای هر تن در 6 ماه بعد به فروش برساند، و این قرارداد سلف برمبنای پول نقد منعقد شده است. 6 ماه بعد، قیمت لحظه‌ای ذرت ممکن است به یکی از سه حالت زیر باشد:

1. دقیقاً برابر با 169.29 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، هیچ پولی توسط تولیدکننده و یا مؤسسهٔ مالی دریافت نمی‌شود و قرارداد بسته می‌شود.
2. قیمت، بالاتر از قیمت حال حاضر باشد. فرض کنید که قیمت ذرت 196.8 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، تولیدکننده باید مبلغ 1.375 میلیون دلار را به مؤسسه بپردازد. و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 196.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.
3. قیمت ذرت کاهش یافته و به 137.8 دلار به‌ازای هر تن رسیده باشد. در این حالت مؤسسهٔ مالی باید مبلغ 1.575 میلیون دلار را به تولیدکننده بپردازد، و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 137.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.

ریسک‌های قراردادهای سلف

بازارهای تبادل قراردادهای سلف بازارهایی عظیمی هستند زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ در سرتاسر جهان از آن به‌منظور محافظت از پول و دارایی خود و همچنین محافظت در برابر تغییرات نرخ بهره از این نوع قراردادها استفاده می‌کنند. با این وجود، از آنجایی که جزئیات قراردادهای سلف بین خریدار و فروشنده می‌ماند (و توسط عموم شناخته نمی‌شود) حدس زدن اندازهٔ این بازار کاری دشوار می‌باشد.

اندازهٔ بزرگ و همچنین طبیعت نظارت‌نشدهٔ قراردادهای سلف بدین معنی است که این بازارها مستعد عدم پرداخت تعهدات به‌صورت یک سناریوی پلکانی می‌باشند. در حالی که بانک‌ها و مؤسسات مالی احتمال این ریسک را با انتخاب کردن وسواسی طرف مقابل کم می‌کند، هنوز هم احتمال بالایی از ریسک عدم پرداخت تعهدات وجود دارد.

یک ریسک دیگر که با طبیعت استاندارد نشدهٔ قراردادهای سلفی به‌وجود می‌آید این است که‌ آن‌ها تنها در تاریخ توافق‌شده اعمال می‌گردند و ویژگی Market to Market مانند قراردادهای آتی را ندارند. حال در نظر بگیرید که در صورت تفاوت زیاد بین نرخ سلف و همچنین نرخ کنونی در زمان اجرای قرارداد چه تأثیراتی را در قرارداد می‌گذارد. در این حالت، مؤسسهٔ مالی‌ای که قرارداد را بسته بود در معرض درجهٔ بالاتری از ریسک قرار می‌گیرد و همچنین امکان عدم‌پرداخت تعهدات (Defaulting) نیز بالاتر می‌رود.

انواع قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

بورس کالا ، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود. همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد نظیر «نقدی»، «سلف»، «نسیه»، «آتی» ، «اختیار معامله» ، «قراردادهای صلح»، «قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنیظ» و «معاوضه» انجام می‌گیرد. در ادامه بیشتر با قراردادهای قابل‌ معامله در بورس کالا آشنا می‌شوید.

قرارداد نقدی (Spot)

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده نیز می‌بایست کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند

در این قرارداد خریدار جهت تسویه، تا مدت محدودی پس از انجام معامله فرصت دارد وجه را پرداخت کند و فروشنده نیز باید پس از تسویه کالای مورد نظر را تحویل دهد. به‌طور کلی در این قرارداد که تحویل فوری هم نامیده می‌شود، وجه و کالای مورد مبادله ظرف سه روز کاری مبادله می‌شوند.

قرارداد سلف (Forward)

در معاملات سلف، خریدار مبلغ معامله را در زمان معامله دریافت می‌کند، اما فروشنده کالا را مطابق تعهدش در زمان معامله در آینده تحویل می‌دهد. (بالعکس معامله نسیه)

به‌عنوان مثال ورق فولادی از کارخانه خریداری و هزینه آن پرداخت می‌شود، ولی زمان تحویل آن سه ماه دیگر است. گفتنی است معمولا قیمت سلف پایین‌تر از قیمت نقد کالا است، اما می‌تواند در شرایط خاصی بالاتر از قیمت نقد نیز محاسبه شود.

قرارداد نسیه (Credit)

در این نوع قرارداد پرداخت وجه به صورت نقد و نسیه در سررسید تعیین و توافق شده انجام می‌گیرد، اما تحویل کالا توسط فروشنده باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله صورت پذیرد. به بیان دیگر خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن را در تاریخ سررسید به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی (Future)

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخصی را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر واریز کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (Option)

قرارداد اختیار خرید: عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. گفتنی است قراردادهای اختیار خرید درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار خرید سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

گفتنی است قراردادهای اختیار فروش نیز درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار فروش سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. به‌طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوق‌الجیشی همانند ایران دارند.

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

برچسب: قراردادهاي سلف

مقدمه
تعریف ابزار مشتقه (Derivative Contract)
خصوصيات ابزار مشتقه
نقش اقتصادي ابزار مالی مشتقه
معایب ابزارهای مشتقه
انواع قراردادهاي مشتقه
قرارداد آتي (Futures Contracts)
پيمان آتي (Forward Contracts)
تفاوتهای کلی بین قراردادهای آتی و پیمان های آتی
قراردادهاي سلف (Bai-Salaf )
تفاوت قرارداد سلف و قراردادآتی
قراردادهاي استصناع (Bai-Istisna)
قراردادهاي معاوضه اي (SwapContracts)
قراردادهاي اختياري(Option Contracts)
تقسیم بندی قراردادهای اختیاری از نظر سررسید
اختيار خريد (Call Option)
اختيار فروش (Put option)
نتیجه گیری

قسمتی از متن پاورپوینت:
پيمان آتي (Forward Contracts ): قراردادي است که در آن دو طرف تعهد مي کنند که در يک تاريخ مشخص يا يک قيمت مشخص(توافقي است طبق ضوابط بازار غيررسمي بورس) يک کالا با کيفيت مشخص را مبادله كنند. در اين قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل كنند . طرفی که به خرید دارایی در آینده تعهد می دهد یک پوزیشن لانگ اختیار کرده، و طرفی که به فروش دارایی در آینده تعهد می دهد پوزیشن شورت گرفته است. قیمتی که روی آن توافق حاصل می شود قیمت تحویل نامیده می شود، که برابر قیمت آتی در زمانی است که قرارداد منعقد می شود خريدار معمولانگران است که قيمت کالا در آينده بالارود و فروشنده نگران است که قيمت کالاثابت مانده يا پايين بيايد. اين قرارداد ها در بازارهاي غيررسمي يا خارج از بورس صورت مي گيرند و معمولاً به علت اعتبار بالاي دو طرف معامله کل مبلغ در زمان تحويل کالا در سررسيد پرداخت مي شود …

این فایل شامل پاورپوینتی با موضوع ‘بررسی انواع ابزار های مشتقه مالی’ می باشد که در حجم 29 اسلاید، همراه با تصاویر و توضیحات کامل تهیه شده است که می تواند توسط دانشجویان رشته های حسابداری، مدیریت مالی، اقتصاد و مجموعه مدیریت به عنوان ارائه کلاسی مورد استفاده قرار گیرد.

پاورپوینت تهیه شده بسیار کامل و قابل ویرایش بوده و در تهیه آن، کلیه اصول و علائم نگارشی و چیدمان جمله بندی رعایت شده و به راحتی و به دلخواه می توان قالب آن را تغییر داد.

پاورپوینت ابزارهاي مالي مشتقه در بازار سرمايه

مقدمه
مشتقه
مهم ترين گونه مشتقه ها
قراردادهاي سلف (FORWARD CONTRACT)
قراردادهاي آينده
قراردادهاي معاوضه اي
قراردادهاي اختيار
تحليل اختيار خريد از ديدگاه خريدار
تحليل اختيار خريد از قرارداد سلف (Forward) ديدگاه فروشنده
خريد و فروش اختيار فروش
تحليل اختيار فروش از ديدگاه فروشنده
قراردادهاي فوروارد
قيمت سلف
الگوي قيمت قراردادهاي آتي
سلف آتي
مهندسى مالى و طراحى ابزارهاى مالى جديد
ارتباط ابزارها و بازارها
سيستم اقتصادى کشور
بازار دارائى هاى مالى

قسمتی از متن پاورپوینت:
قراردادهاي سلف (FORWARD CONTRACT): قراردادي است كه به موجب آن دو طرف تعهد مي كنند در يك تاريخ مشخص با يك قيمت مشخص يك كالا با كيفيت مشخص كه كلاً براساس توافق طرفين تعيين خواهد شد را مبادله كنند. در اين قرارداد هم پيش شرط اين است كه تفاوت ديدگاه نسبت به قيمت آينده براي خريدار و فروشنده وجود داشته باشد. براساس قرارداد سلف تمامي مبلغ بايستي قبلاً پرداخت گردد و كالا در سررسيد تحويل شود. بدين ترتيب، در اين معاملات، غالباً يا پول نقد رد و بدل مي شود يا اسنادي كه معادل پول نقد به شمار مي آيند. يكي از دارائي هايي كه معامله سلف آن ها بسيار متداول است، نفت خام (مثل نفت خام سبك عربستان، تحويل در ژانويه) است …

این فایل شامل پاورپوینتی با موضوع ‘ابزارهاي مالي مشتقه در بازار سرمايه’ می باشد که در حجم 27 اسلاید، همراه با توضیحات کامل تهیه شده است که می تواند به عنوان ارائه کلاسی مورد استفاده قرار گیرد.

پاورپوینت تهیه شده بسیار کامل و قابل ویرایش بوده و در تهیه آن، کلیه اصول و علائم نگارشی و چیدمان جمله بندی رعایت شده و به راحتی و به دلخواه می توان قالب آن را تغییر داد.

پاورپوینت تصميم گيري در مسائل مالي با تأکید بر ابزارهای مهندسي مالي

اوراق مشتقه
قرارداد فيوچرز (آتي) Futures Contracts
قرارداد فوروارد Forward Contracts
قراردادهاي سلف Bai-Salaf
قراردادهاي استصناع Bai-Istisna
قراردادهاي معاوضه اي Swap Contracts
قراردادهاي اختياري Option Contracts
اختيار خريد Call Option
اختيار فروش Put option
قرار داد آتي چيست؟ (فيوچر)
آربیتراژ
قيمت گذاري قراردادها و پيمان هاي آتي
تعيين قيمت پيمانهاي آتي استاندارد
ودیعه یا مارجین
بستن موضع معاملاتي در قراردادهاي آتي
مشخصات قرارداد آتي
دارايي پایه
اندازه قرارداد
نحوه تحويل
انواع معامله گران
حسابداري و ماليات
پيمان هاي آتي
مقایسه پیمان های آتی با قراردادهای آتی
قيمت پيمان آتي و قيمت تحويل
بازده(عایدی) پیمان آتی
آيا قيمت پيمان آتي و قيمت قرارداد آتي يکسان هستند؟
اختيارها
اختيار خريد
اختيار فروش
مهم ترين واژه هاي مربوط به برگ اختيار معامله
نحوه عملكرد برگ اختيار معامله
مراكز معامله
انواع اختيارها
قيمت گذاري دو جمله اي اختيار
قيمت گذاري برگ اختيار معامله
حدود و مرزهاي قيمت اوراق اختيار معامله
مدل قيمت گذاري برگ اختيار معامله بلك- شولز
معاملات تعویضی (Swap)
خصوصیات یک معامله سوآپ ارزی
نحوه نمایش نرخ ها در معاملات سوآپ
انواع معاملات سواپ

قراردادي است که در آن دو طرف تعهد مي کنند که در يک تاريخ مشخص(تعيين شده طبق ضوابط بازار رسمي بورس) و با يک قيمت مشخص (تعيين شده طبق ضوابط بازار رسمي بورس) يک کالا با کيفيت مشخص(تعيين شده طبق ضوابط بازار رسمي بورس) را مبادله نمايند. در اين قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل نمايند. خريدار معمولاً نگران است که قيمت کالا در آينده بالا رود و فروشنده نگران است که قيمت کالا ثابت يا پايين بيايد. اين قرارداد ها در بازارهاي رسمي يا بورس انجام مي گيرند و به نوعي نوسان هاي شديد قيمت كالا در آينده را كاهش مي دهند. در اين نوع قرارداد، پول كالاي مورد معامله تا زمان تحويل پرداخت نمي شود ولي هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد وديعه اي به اتاق پاياپاي به عنوان وجه تضمين حسن انجام قرارداد مي سپارند . برخي از قراردادهاي آتي قابل معامله و واگذاري به ديگران در بورس (بازار قرارداد سلف (Forward) دست دوم) هستند. لذا اين نوع قراردادها به عنوان ابزارهاي سفته بازي نيز مورد استفاده قرار مي گيرند …

این فایل شامل پاورپوینتی با موضوع ‘تصميم گيري در مسائل مالي با تأکید بر ابزارهای مهندسي مالي’ می باشد که در حجم 78 اسلاید، همراه با توضیحات کامل تهیه شده است که می تواند به عنوان ارائه کلاسی مورد استفاده قرار گیرد.

پاورپوینت تهیه شده بسیار کامل و قابل ویرایش بوده و در تهیه آن، کلیه اصول و علائم نگارشی و چیدمان جمله بندی رعایت شده و به راحتی و به دلخواه می توان قالب آن را تغییر داد.

انواع اوراق بهادار را کامل‌تر بشناسید

افرادی که در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند باید با کلمات بورسی از جمله انواع اوراق بهادار و جزئیات هر کدام از انواع اوراق آشنا باشند. در ادامه این مطلب از کارگزاری حافظ به طور کامل انواع اوراق بهادار و نحوه سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بیان شده است.

آیا می‌دانید اوراق بهادار یکی از بهترین راه‌ها برای رشد سرمایه سرمایه‌گذاران است؟ بسیاری از شما ممکن است از قبل با سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار مانند سهام و اوراق قرضه آشنا باشید. با این وجود، در عصر دیجیتال، انواع مختلفی از اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاران در دسترس است.

اوراق بهادار چیست؟

اصطلاح «اوراق بهادار» به یک ابزار مالی قابل معامله و قابل مذاکره گفته می‌شود که دارای ارزش مالی است. این اوراق نشان‌دهنده مالکیت اشخاص در انواع سهام، انواع اوراق (از جمله اوراق تسه) و حق تقدم است.

اوراق بهادار ابزار مالی قابل معامله‌ای هستند که برای افزایش سرمایه در بازارهای دولتی و خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سطح بازارهای اوراق بهادار

این جایی است که معاملات اوراق بهادار مانند سهام و اوراق قرضه براساس تقاضا و عرضه انجام می‌شود. بازارهای اوراق بهادار قیمت را تعیین می‌کنند و شرکت‌کنندگان می‌توانند هم حرفه‌ای و هم غیرحرفه‌ای باشند.

بازارهای اوراق بهادار به دو سطح تقسیم می‌شوند. بازارهای اصلی محل انتشار اوراق بهادار جدید است، در حالی که بازارهای ثانویه محل خرید و فروش اوراق بهادار موجود است.

انواع اوراق بهادار براساس نوع دارایی

اوراق بهادار را می‌توان براساس نوع دارایی به طور کلی در دو نوع مشخص طبقه‌بندی کرد: اوراق سهام و اوراق بدهی. با این حال، برخی از اوراق بهادار ترکیبی از اوراق سهام و اوراق بدهی‌ هستند.

سه نوع اوراق بهادار

• اوراق حقوق صاحبان سهام: حقوق مالکیت دارندگان را فراهم می‌کند.
• اوراق بدهی: اساسا شامل وام‌های بازپرداخت شده با پرداخت‌های دوره‌ای است.
• ابزارهای مشتقه یا اوراق بهادار ترکیبی: این اوراق ترکیبی از سهام و بدهی است.

1- اوراق حقوق صاحبان سهام

اوراق حقوق صاحبان سهام نشان‌دهنده مالکیت در یک شرکت است که توسط سهامداران در یک نهاد (یک شرکت، مشارکت یا اعتماد) نگهداری می‌شود و به صورت سود سهام به مالکان یا سهام‌داران تعلق می‌گیرد. اوراق حقوق صاحبان سهام شامل سهام عادی و سهام ممتاز یا ترکیبی است.

برخی اوقات دارندگان اوراق بهادار حق دریافت منظم سود سهام خود را ندارند، اگرچه اوراق بهادار اغلب سود سهام خود را پرداخت می‌کنند، اما آنها می‌توانند هنگام فروش اوراق بهادار از سود افزایش قیمت سهام قرارداد سلف (Forward) سود ببرند.

اوراق بهادار با حق رای که به صاحبان خود می‌دهند، به آنها این امکان را می‌دهند که به طور نسبی نسبت به شرکت حق کنترل و مالکیت داشته باشند. نکته مهم اما این است که صاحبان سهام در یک شرکت در صورت ورشکستگی آن شرکت، پس از پرداخت کلیه تعهدات به طلبکاران، فقط در سود باقیمانده سهیم می‌شوند.

آشنایی با انواع سهام

سهام‌ انواع مختلفی دارد که از نظر نوع آورده شامل سهام نقدی و سهام غیرنقدی و از نظر ساختار شامل سهام عادی، سهام ممتاز یا ترکیبی، حق تقدم سهام، سهام عادی، سهام بی نام، سهام با نام، سهام سرمایه‌ای، سهام موسس سهام انتفاعی می‌شود.

سهام در مقابل انواع دیگر اوراق بهادار

اگر انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارد، چرا نام سهام بیشتر از دیگر اوراق بهادار به گوش می‌خورد؟ و تفاوت سهام با سایر انواع اوراق بهادار چیست؟

یکی از دلایلی که ممکن است درباره سهام بیشتر بشنوید این است که بازار سهام اغلب به عنوان شاخص اقتصادی استفاده می‌شود. این به این معناست که وقتی اخباری بخواهد در مورد سلامت اقتصاد ادعایی داشته باشد، ممکن است این کار را با مراجعه به حرکات بازار سهام انجام دهد.

دلیل دیگر اینکه استفاده از سهام ممکن است بیش از سایر اوراق بهادار شنیده شود، صرفا به این دلیل است که افراد بیشتری در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند.

2- اوراق بهادار بدهی

اوراق بهادار بدهی یا اوراق با درآمد ثابت، پولی است که با توجه به شرایطی که وام، نرخ بهره آن و سررسید یا تاریخ تمدید آن مشخص می‌کند، قرض گرفته می‌شود و باید بازپرداخت شود.

اوراق بدهی که شامل اوراق بدهی دولتی و شرکتی، گواهی سپرده (CD) نامیده می‌شوند و اوراق بهادار وثیقه‌دار (مانند CDO و CMO) است. این اوراق به دارندگانشان حق رای نمی‌دهند.

اوراق بهادار بدهی معمولا برای مدت معینی صادر می‌شوند و در پایان مدت آن توسط صادرکننده قابل بازخرید است. اوراق بدهی می‌تواند تامین شده (با پشتوانه وثیقه) یا بدون وثیقه باشد و در صورت عدم اطمینان و در صورت ورشکستگی شرکت ممکن است بازپرداخت آنها نسبت به سایر بدهی‌های تضمینی و بدون ضمانت اولویت‌بندی شود.

به عنوان یک قاعده، اوراق بدهی مانند اوراق قرضه و گواهی سپرده، دارنده را ملزم به پرداخت سود منظم و بازپرداخت مبلغ اصلی به همراه سایر حقوق قرارداد مندرج می کند. این قبیل اوراق بهادار معمولاً برای مدت معینی منتشر می شوند و در پایان، ناشر آنها را بازخرید می کند.

ذکر این نکته مهم است که ارزش ریالی حجم معاملات روزانه اوراق بدهی به طور قابل توجهی بیشتر از سهام است. دلیل آن این است که اوراق بهادار بدهی تا حد زیادی توسط سرمایه گذاران نهادی، در کنار دولت‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی نگهداری می‌شود.

نکته مهم این است که اوراق بهادار مبتنی بر بدهی هم به چندین دسته دیگر تقسیم می‌شوند در ادامه این اوراق معرفی می‌شوند:

• اوراق قرضه
• اوراق مشارکت
• صکوک اسلامی یا اوراق قرضه
• اوراق اجاره
• اوراق خزانه اسلامی
• گواهی سپرده

3- اوراق بهادار ترکیبی یا اوراق مشتقه

اوراق بهادار ترکیبی همانطور که از نامش پیداست، برخی از خصوصیات هر دو اوراق بدهی و اوراق بهادار را با هم دارد. نمونه‌هایی از اوراق بهادار ترکیبی شامل اوراق تبعی (اوراق اختیار منتشر شده توسط بازارگردان که به سهامداران حق فروش سهام در یک بازه زمانی خاص و با قیمت مشخص را می‌دهد)، اوراق مشارکت قابل تبدیل (اوراق مشارکت تبدیل به سهام عادی در شرکت صادرکننده)، و سلف موازی، آتی و اختیار معامله (سهام شرکتی که پرداخت سود، سود سهام یا بازده سرمایه دیگر می‌تواند نسبت به سایر سهامداران در اولویت باشد).

بسیاری از بانک‌ها و سازمان‌ها برای وام گرفتن از سرمایه گذاران به اوراق بهادار مشارکت روی می‌آورند.

اگرچه سهام ممتاز از نظر فنی در طبقه اوراق بهادار طبقه‌بندی می‌شود اما اغلب به عنوان اوراق بدهی تلقی می‌شود چون مانند اوراق بدهی رفتار می‌کند.

مشابه اوراق مشارکت، اوراق مشتقه معمولا سود بیشتری را با نرخ ثابت یا شناور تا زمان معینی در آینده به خریداران می‌پردازند و برخلاف اوراق قرضه، تعداد و زمان پرداخت سود تضمین نمی‌شود. حتی ممکن است سود به سهام تبدیل شود و یا در هر زمان سرمایه‌گذاری خاتمه یابد. این اوراق ابزاری محبوب برای سرمایه‌گذاران جویای سود است.

چهار نوع اصلی از اوراق بهادار مشتقه وجود دارد:

قراردادهای آتی یا Future

قراردادهای آتی توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده در آینده است. قراردادهای آتی در بورس معامله می‌شوند و این قراردادها از قبل استاندارد شده‌اند. در معاملات آتی، طرفین درگیر باید دارایی اساسی را خریداری یا بفروشند.

قراردادهای سلف یا Forward

قراردادهای فوروارد یا سلف، مشابه قراردادهای آتی هستند که به صورت قراردادهای سلف در بورس معامله می‌شوند. هنگام ایجاد قرارداد سلف، خریدار و فروشنده باید شرایط، اندازه و روند تسویه حساب مشتقه را تعیین کنند.

تفاوت دیگر قراردادهای سلف با معاملات آتی، میزان خطر و ریسکی است که برای فروشندگان و خریداران این قراردادها وجود دارد. این خطرها هنگامی رخ می‌دهد که یک طرف ورشکسته شود و طرف دیگر نتواند حقوق خود را دریافت کند و در نتیجه ارزش موقعیت خود را از دست بدهد.

قراردادهای اختیار معامله یا آپشن (Option)

قراردادهای اختیار معامله یا آپشن، مانند قرارداد آتی هستند، زیرا شامل خرید یا فروش دارایی بین دو طرف در یک تاریخ از پیش تعیین شده در آینده با قیمت مشخص است. تفاوت اصلی بین این دو نوع قرارداد یعنی قرارداد آپشن و قرارداد آتی این است که در قرارداد آپشن با داشتن اختیار، خریدار ملزم به انجام عمل خرید یا فروش نیست.

قراردادهای معاوضه یا Swap

قراردادهای معاوضه شامل تبادل یک نوع جریان وجوه نقد با نوع دیگر است. به عنوان مثال، مبادله نرخ بهره یک معامله‌گر را قادر می‌سازد از وام با نرخ بهره ثابت به وام با نرخ بهره متغیر روی بیاورد یا بالعکس.

اوراق بهادار چگونه معامله می‌شوند؟

اوراق بهادار قابل معامله در بورس اوراق بهاداری هستند که ناشران آنها می‌توانند با اطمینان از بازار منظم در آن تجارت کنند و سرمایه گذاران را جذب کنند.

در سال‌های اخیر سیستم های معاملاتی الکترونیکی غیررسمی رایج شده است و اکنون اوراق بهادار اغلب مستقیماً بین سرمایه‌گذاران به صورت آنلاین یا تلفنی معامله می‌شوند.

عرضه اولیه (IPO) اولین فروش عمده اوراق بهادار سهام یک شرکت را به عموم نشان می‌دهد. به دنبال عرضه اولیه سهام، هر سهمی که تازه منتشر شده است، اگرچه هنوز در بازار اصلی فروخته می‌شود، اما به عنوان یک پیشنهاد ثانویه شناخته می‌شود.

از طرف دیگر ممکن است اوراق بهادار به صورت خصوصی در یک گروه محدود و واجد شرایط در آنچه به عنوان استقرار خصوصی شناخته می‌شود، ارائه شود که این یک تمایز مهم هم از نظر قانون شرکت و هم از نظر تنظیم اوراق بهادار است. بعضی اوقات شرکت‌ها سهام را با ترکیبی از جایگاه عمومی و خصوصی به فروش می‌رسانند.

در بازار ثانویه که به عنوان بازار پس از آن نیز شناخته می‌شود، اوراق بهادار به سادگی به عنوان دارایی از یک سرمایه‌گذار به سرمایه‌گذار دیگر منتقل می‌شوند: سهامداران می‌توانند در این بازار اوراق بهادار خود را برای دریافت سود نقدی و یا سود سرمایه به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشند.

سرمایه‌گذاران برای تجارت اوراق بهادار، فقط از کارگزاری‎ها امکان خرید و فروش دارند. محل و نحوه دقیق خرید و فروش اوراق بهادار بستگی به نوع اوراق بهادار معامله دارد.

سرمایه گذاری در اوراق بهادار

اوراق بهادار با عنوان ناشر آنها شناخته می‌شوند و کسانی که آنها را خریداری می‌کنند هم سرمایه گذار نامیده می‌شوند. به طور کلی، اوراق بهادار نشان‌دهنده یک سرمایه گذاری و وسیله‌ای است که از طریق آن شهرداری‌ها، شرکت‌ها و سایر شرکت‌های تجاری می‌توانند سرمایه جدید جمع کنند. شرکت‌ها می‌توانند با فروش سهام در یک عرضه اولیه (IPO)، درآمد زیادی کسب کنند.

دولت‌ها می توانند با استفاده از انتشار اوراق قرضه، بودجه یک پروژه خاص را جمع کنند و البته بسته به تقاضای بازار یا ساختار قیمت‌گذاری یک موسسه، افزایش سرمایه از طریق اوراق بهادار می‌تواند یک گزینه بهتر برای تامین مالی پروژه‌ها از طریق وام بانکی باشد.

اوراق بهادار سهام نشان دهنده مالکیت است که توسط سهامداران یک شرکت نگهداری می‌شود. به عبارت دیگر، سرمایه گذاری در سهام یک سازمان برای تبدیل شدن به یک سهامدار سازمان است.

تفاوت بین دارندگان اوراق بهادار سهام و دارندگان اوراق بدهی در این است که شخص در ابتدا حق دریافت دائمی سود را ندارد اما می‌تواند با فروش سهام از سود سرمایه سود ببرند. تفاوت دیگر این است که اوراق بهادار حقوق مالکیت دارنده را فراهم می‌کند تا او با داشتن سهمی متناسب با تعداد سهام خریداری شده، به یکی از مالکان شرکت تبدیل شود.

در صورت ورشکستگی شرکت‌ها، دارندگان حقوق صاحبان سهام فقط می‌توانند سود باقیمانده را که پس از پرداخت تعهدات به دارندگان اوراق بدهی باقی مانده است، تقسیم کنند. شرکت‌ها به طور منظم سود سهامداران اوراق بدهی خود را که سود حاصل از عملیات اصلی کسب‌وکارشان است را تقسیم می‌کنند، در حالی که این امر برای صاحبان سهام صادق نیست.

چرا اوراق بهادار مهم هستند؟

اوراق بهادار از این جهت مهم هستند که فرصتی را برای سرمایه‌گذاری در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند. بسیاری از شرکت‌های نوپا می‌خواهند از گرفتن وام تجاری اجتناب کنند و برای این امکان به اوراق بهادار متوسل می‌شوند. و در این میان اوراق بدهی و حقوق صاحبان سهام به دلیل مزایایی که ارائه می‌دهند بیشتر محبوبیت دارند.

سرمایه‌گذاران معمولا به این دلیل جذب اوراق مشارکت می‌شوند که جریان پرداختی را صرف نظر از نحوه عملکرد شرکت با نرخ سود مشخص قابل پرداخت در یک تاریخ خاص ارائه می‌دهند.

سهام شرکت‌ها هم از این جهت جذاب هستند که سرمایه گذاران در اکثر مسائل شرکت سهیم هستند، توزیع سود را دریافت می‌کنند، در مورد موضوعات مهم تجاری حق رای دارند و اگر سهام، اوراق قرضه یا سایر دارایی‌ها به خوبی عمل کنند، این فرصت را دارند که سود زیادی را دریافت کنند.

از طرف دیگر، اگر شرکت زیر مجموعه قرار گیرد، اوراق بهادار سهام پس از پرداخت بدهی، در درآمد حاصل از فروش دارایی هم سهیم است. از آنجایی که تجارت اوراق بهادار آسان است، معامله آنها در کل منجر به کارآمدتر شدن اقتصاد می‌شود.

نتیجه‌گیری

اوراق بهادار ابزاری برای سرمایه‌گذاری است که توسط دولت، شرکت‌ها یا سازمان‌های منتشر می‌شود که ارزش مالی و امکان تضمین مالکیت سود توزیع شده را نشان می‌دهند. بنابراین افراد یا سرمایه‌گذارانی که آگاهی کامل نسبت به انواع اوراق بهادار دارند معمولا در بازار سرمایه موفق‌تر عمل می‌کنند.

قرارداد سلف چیست؟

قرارداد سلف (Forward Contracts) به‌نوعی قرارداد سفارشی‌شده که بین دو طرف به‌منظور خرید یا فروش یک دارایی با قیمتی مشخص‌شده در تاریخی قرارداد سلف (Forward) در آینده منعقد می‌شود، اطلاق می‌گردد. یک قرارداد سلف ممکن است به‌منظور محافظت از دارایی‌ها یا به‌منظور ‌به‌دست آوردنِ سود، مورد استفاده قرار گیرد، با این وجود ماهیت غیراستانداردِ این قراردادها و قابلیت سفارشی شدن‌ آن‌ها این قراردادها را برای محافظت از دارایی‌های سبد سهام در برابر نوسانات قیمتی مناسب می‌گرداند.

مبانی قراردادهای سلف

برخلاف قراردادهای استاندارد آتی، یک قرارداد سلف می‌تواند در مقادیر کالاها، اندازهٔ‌ آن‌ها و همچنین تاریخ انتقال دچار تغییراتی شود. کالاهایی که قابلیت مبادله شدن را دارند شامل دانه‌های خوراکی، فلزات ارزشمند، گاز طبیعی، نفت و یا حتی ماکیان می‌باشند. یک قرارداد سلف می‌تواند برمبنای انتقال پول و یا انتقال دارایی بسته شود.

قراردادهای سلف در قرارداد سلف (Forward) هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌شوند و جزو ابزارهای مالی به‌شمار می‌آیند که در بازارهای خارج از بورس (Over The Counter markets – OTC) مبادله می‌گردند. با وجود این که طبیعت معامله شدن این قراردادها در خارج از بازار بورس ایجاد تغییرات در مفاد قراردادها را ‌آسان‌تر می‌کند، عدم وجود یک مؤسسه تهاتری که بر تراکنش‌ها نظارت کند امکان ریسک عدم‌پرداخت تعهدات را افزایش می‌دهد. در نتیجه، قراردادهای سلف برخلاف قراردادهای آتی به‌آسانی در اختیار ‌سرمایه‌گذاران خُرد قرار نمی‌گیرند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قراردادهای آتی می‌توانید از مطلب آموزشی «قراردادهای آتی چیست؟» دیدن نمایید.

نکات کلیدی:

• یک قرارداد سلف، قراردادی سفارشی‌شده بین دو طرف معامله به‌منظور خرید قرارداد سلف (Forward) یا فروش یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در یک تاریخ در آینده می‌باشد.
• قراردادهای سلف می‌توانند براساس یک دارایی خاص، مقداری خاص یا تاریخ انتقالی خاص تنظیم گردند.
• قراردادهای سلف در هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌گردند و به‌عنوان ابزارهای مالی مبادله‌شده در بازارهای خارج از بورس (Over The counter – OTC) شناخته می‌شوند.

قراردادهای سلف در برابر قراردادهای آتی

هر دو قراردادهای سلف و قراردادهای آتی، توافق‌نامه‌هایی به‌منظور خرید یا فروش یک کالا با قیمت تعیین‌شده در آینده می‌باشند. اما باید در نظر داشته باشیم که تفاوت‌های اندکی نیز بین این دو وجود دارد. اولین تفاوت در این است که قراردادهای سلف در بورس معامله نمی‌شوند، اما قراردادهای آتی در مراکز بورسی مورد معامله قرار می‌گیرند. توافق‌های انجام شده در قرارداد سلف در انتهای این قرارداد انجام می‌گردند، در حالی که مقدار سود و زیان قراردادهای آتی به‌صورت روزانه قابل واریز شدن می‌باشند. مهم‌تر از همه، قراردادهای آتی به‌شکل قراردادهای استانداردشده موجود می‌باشند و نمی‌توان در مفاد آن به‌منظور قرارداد سلف (Forward) سازگار کردن ‌بیشتر، دست‌کاری کرد.

مثال‌هایی از یک قرارداد سلف

در نظر بگیرید که یک تولیدکنندهٔ محصولات کشاورزی، به مقدار 5,000 ‌‌تن ذرت دارد که می‌خواهد‌ آن‌ها را تا 6 ماه آینده به فروش برساند و در مورد کاهش احتمالی قیمت ذرت نگران می‌باشد. در نتیجه او وارد یک قرارداد سلف با یک مؤسسهٔ مالی می‌شود تا 5,000 ‌‌تن ذرتش را با قیمت 212.6 دلار به‌ازای هر تن در 6 ماه بعد به فروش برساند، و این قرارداد سلف برمبنای پول نقد منعقد شده است. 6 ماه بعد، قیمت لحظه‌ای ذرت ممکن است به یکی از سه حالت زیر باشد:

1. دقیقاً برابر با 169.29 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، هیچ پولی توسط تولیدکننده و یا مؤسسهٔ مالی دریافت نمی‌شود و قرارداد بسته می‌شود.
2. قیمت، بالاتر از قیمت حال حاضر باشد. فرض کنید که قیمت ذرت 196.8 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، تولیدکننده باید مبلغ 1.375 میلیون دلار را به مؤسسه بپردازد. و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 196.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.
3. قیمت ذرت کاهش یافته و به 137.8 دلار به‌ازای هر تن رسیده باشد. در این حالت مؤسسهٔ مالی باید مبلغ 1.575 میلیون دلار را به تولیدکننده بپردازد، و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 137.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.

ریسک‌های قراردادهای سلف

بازارهای تبادل قراردادهای سلف بازارهایی عظیمی هستند زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ در سرتاسر جهان از آن به‌منظور محافظت از پول و دارایی خود و همچنین محافظت در برابر تغییرات نرخ بهره از این نوع قراردادها استفاده می‌کنند. با قرارداد سلف (Forward) این وجود، از آنجایی که جزئیات قراردادهای سلف بین خریدار و فروشنده می‌ماند (و توسط عموم شناخته نمی‌شود) حدس زدن اندازهٔ این بازار کاری دشوار می‌باشد.

اندازهٔ بزرگ و همچنین طبیعت نظارت‌نشدهٔ قراردادهای سلف بدین معنی است که این بازارها مستعد عدم پرداخت تعهدات به‌صورت یک سناریوی پلکانی می‌باشند. در حالی که بانک‌ها و مؤسسات مالی احتمال این ریسک را با انتخاب کردن وسواسی طرف مقابل کم می‌کند، هنوز هم احتمال بالایی از ریسک عدم پرداخت تعهدات وجود دارد.

یک ریسک دیگر که با طبیعت استاندارد نشدهٔ قراردادهای سلفی به‌وجود می‌آید این است که‌ آن‌ها تنها در تاریخ توافق‌شده اعمال می‌گردند و ویژگی Market to Market مانند قراردادهای آتی را ندارند. حال در نظر بگیرید که در صورت تفاوت زیاد بین نرخ سلف و همچنین نرخ کنونی در زمان اجرای قرارداد چه تأثیراتی را در قرارداد می‌گذارد. در این حالت، مؤسسهٔ مالی‌ای که قرارداد را بسته بود در معرض درجهٔ بالاتری از ریسک قرار می‌گیرد و همچنین امکان عدم‌پرداخت تعهدات (Defaulting) نیز بالاتر می‌رود.